James Joyce’un Ulysses’i “benim diyen” çevirmenlerin bile cesaret edip kendi dillerine aktarmayı göze almaktan imtina ettikleri bir yapıt. Başka bir dile aktarılması kadar anlaşılması da zor bir eser. İşte bu kitap bu kez de Fırat Yücel (ACI’95) ve Aylin Kuryel’in yönetmenliğinde bir sinema filmine konu oldu. Ama bambaşka bir biçimde.
Dil ve kimlik üzerine odaklanarak Translating Ulysses adlı filmin prömiyeri Münih’te düzenlenen DOK Fest’te yapıldı. Dublin'de Bloomsday Film Festivali'nde "En İyi Uzun Metraj Film Ödülü" aldı. Peki neydi bu filmi ödül alacak kadar önemli kılan şey? Elbette ki konusu: Çevresindekiler tarafından “Kürtçenin yürüyen sözlüğü” olarak adlandırılan Kawa Nemir, Türkiye'den kaçarak Anne Frank'ın Amsterdam'daki eski evine sığınır ve burada imkânsız olduğu düşünülen bir edebi görevi üstlenir: James Joyce'un Ulysses romanını Kürtçeye çevirmek. Yıllar boyunca topladığı tüm Kürtçe kelime ve deyimleri kapsayan bir çeviri… Bunu başarıp başaramadığını ise ancak filmi izleyenler öğrenebiliyor. Yücel ve Kuryel, filmle ilgili yaptıkları ortak açıklamada şunları söylüyor: “Kawa'nın Kürt dilinin kolektif hafızasını kurtarma girişimi bizi büyüledi; zira Kürtçe, uzun geçmişine rağmen Türkiye'de hâlâ sansürlenen/yasaklanan/zulme uğrayan bir dil. Ulysses çevirisi Kürt halkının günlük yaşamının bir sözlüğü işlevini görüyor. Belgesel, epizodik/çok dilli/metinlerarası bir anlatımla sözlük şeklini alıyor.”
Fırat Yücel (ACI'95)
