Sizi tanıyarak başlayabilir miyiz, UAA’dan sonra eğitiminize nasıl devam ettiniz? Hangi alanlarda çalışmalar yaptınız, nerelerde hangi görevlerde bulundunuz?

2014’te Yale Üniversitesinden mezun oldum, siyaset bilimi, çevre politikaları ve hukuku konusunda uzmanlaştım. Mezuniyetimin ardından World Resources Institute İstanbul ofisinde Tarihî Yarımada’nın yayalaştırılmasından sonraki hava kalitesi analizi, halk sağlığına etkisi ve sürdürülebilir ulaşım sistemlerinin geliştirilmesi üzerine çalıştım. Bu tecrübe beni şehir odaklı politikalar, planlama ve kentsel tasarım konularına yöneltti. Şehir planlama ve mimarlık-kentsel tasarım yüksek lisansımı MIT’de bitirdim ve iklim krizi ve afetler konularıyla ilk burada karşılaştım. Örneğin, Hindistan’da Gujarat Bölgesinde depremde zarar gören ve aynı zamanda sel riskine maruz kalan köylerde Ağa Han Habitat Ajansı ile çalışma fırsatım oldu. Hâlihazırda var olan afetlerin dışında iklim krizine adaptasyon konusu da çok gündemdeydi. Yüksek lisansım sonrasında New York Şehir Planlama Departmanında, şehrin iklim krizi ve özellikle her beş binadan birini etkileyen sel riskine karşı planları üzerine çalıştım. Sonrasında mühendislik firmaları ve şimdi de Scape Studio’da bu konular üzerine pek çok devlet kurumuna altyapı ve planlama projeleri için danışmanlık ve proje yöneticiliği yapıyorum. Son beş senedir daha çok iklim kriziyle mücadele ve afet riskleri konusunda doğa bazlı çözümler üzerine çalışmaktayım.

Kentsel planlama alanına, iklim değişikliği, afetler gibi nedenlerle önemli bir ilgi olduğunu görüyoruz. Siz kentsel planlama ve risklere hazırlık konusunda uzmanlaşmaya nasıl karar verdiniz, hangi çalışmalarda bulundunuz, bugün hangi alanlarda neler yapıyorsunuz?

Aslında afetler ve risk konusunda uzmanlaşmam, eğitim ve çalışma hayatımda bu konularla sık sık karşı karşıya gelmeye başlamamla doğaçlama bir şekilde gelişti. Yüksek lisans sürecinde daha çok karbon ayak izinin azaltılması üzerine çalışacağımı düşünürken mezun olduktan sonra iklim kriziyle beraber afet risklerin şiddetlenmesiyle bu konularda çalışırken buldum kendimi. Özellikle son 10-15 senede gözlemlediğimiz hızlı şehirleşme süreciyle beraber, iklim krizi konusunda dünya ölçeğinde yeterli önlemleri alamamız ve karbon salınımını azaltmamız, hızla inşa ettiğimiz kentlerin risklere ve afetlere ne kadar maruz kaldığını da gözler önüne serdi. Bulunduğum pek çok masterplan projesinde aslında bu riskleri azaltmaya çalışmanın kentlerde hayat kalitemizi artıracak çözümler gerektirdiğini de gördüm. Yani bu sorunu bir fırsata çevirebiliriz ve kentlerde hayat kalitemizi artırarak doğayla uyumlu yaşadığımız yerler olarak adapte edebiliriz. Son sekiz senedir bu konularda uzmanlaştım. Tasarım ve planlama firması Scape Studio’da ve daha önce de mühendislik firması WSP’de danışman olarak Amerika’da pek çok devlet kurumuna ve şehirlere proje yöneticiliği ve danışmanılığı yapıyorum. Örneğin ödül alan Resilient New Jersey projemizde sel riskiyle karşı karşıya olan bölgeleri halkın da isteği ve desteğiyle kamusal alanlara ve parklara dönüştürdük. Hurricane Sandy’de sular altında kalan Manhattan güney doğu ucundaki Seaport sahilinde de ileride daha da şiddetlenecek fırtınalara karşı yapılacak olan setleri lineer bir park sistemine entegre ettik. Aslında halkın da desteğiyle risk altında olan bölgelerin çoğunu altyapı ve peyzajı birleştirerek doğaya ve kamuya geri kazandırıyoruz.

Dünya Bankasının Türkiye’de afetlere karşı kentsel dönüşüm projesinde danışmanlık yapmışsınız. Bu proje nedir, buradaki göreviniz neydi? Türkiye’nin deprem ve diğer afetlere karşı durumu ve öneriler nelerdi, bunlar ne kadar hayata geçirilebiliyor?

Aslında bu çalışma 6306 sayılı afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi hakkındaki kanunun ve diğer kentsel dönüşüm süreçlerinin teknik değerlendirmesiydi. Dünya Bankası normalde bu raporları paylaşmıyor; bir ön analiz olarak fonlar verilmeden önce yapılan çalışmaları, yasal düzeni ve uygulama sürecini anlamak istiyorlar. İstanbul’a baktığımızda Japon Kalkınma Ajansı 2002’de bir risk haritası hazırlamıştı. İstanbul’daki uygulamayı hazırlanan risk profiliyle karşılaştırdığımızda daha çok rant odaklı, risk olmayan bölgelerde çok fazla dönüşüm olduğunu görüyoruz. Gerçekten dönüşüme ve güçlendirilmeye ihtiyacı olan, gecekonduların olduğu ya da dere yatakları ve sulak alanların üzerine yapılan, özellikle İstanbul’un batı şeridi boyunca riskli bölgelerde yeni yapılaşma görüyoruz. Küçükçekmece ve Büyükçekmece gibi sulak alanların ve alüvyonlu toprağı olan bölgelerin aslında imara açılmaması gerek. Aslında 2009 Çevre Düzeni Planına ve öncesine bakarsanız, bu bölgeler koruma altında. Özetle risk profili ve gerçekleşen dönüşüm arasında bir uyuşmazlık var. Ülkemizin jeolojisini göz önünde bulundurursak, Türkiye’deki popülasyonun yüzde 70’i deprem riskinin yüksek olduğu bölgelerde yaşıyor. Yüz binlerce sene derelerin ve suyun oluşturduğu bu verimli ova bölgelerinin tarımsal köyler ve kasabalar iken yoğun bir kentleşme sürecine girdiğini gözlemliyoruz ve depremlerde bu bölgeler zemin sıvılaşmasına maruz kalıyor. 2023 depreminde de mühendislerin gözlemi, kayalık bölgelerin çok daha az hasar gördüğü yönünde. Fay hatlarına yakın yerlerde yoğun şehirleşme sürecine girdiğimizde çok dikkatli olmamız gerek, uluslararası inşaat standartları zemin sıvılaşması potansiyeli olan bölgelerde daha da katıdır ve bu bölgelerde denetim çok önemli. Aslında yasalarımız ve ihtiyacımız olan kurumlarımız yerinde ama uygulamada çok fazla hata, kayırma ve son dakika değişiklikler görüyoruz. Gelişigüzel kat izinlerinin artırılmasına son verilmeli, kentsel yoğunluğun denetlenmesi, açık toplanma alanlarının korunması ve yenilerinin yaratılması çok önemli.

Türkiye’de afet risklerini çalışmış ve yıkımın olası boyutlarını tahmin edebilen bir uzman olarak 6 Şubat depremleri olduğunda neler hissettiniz; deprem sonrasında çalışmalarınız oldu mu?

Açıkçası deprem sonrasında hâlâ yaralarımızı sarıyoruz, çadırlarda yaşamak zorunda olan ve kentlerini, mahallelerini tamamen terk etmek durumunda kalan yüz binlerce vatandaş var. Antakya’da bir meslektaşımız bu yıkımın sadece fiziksel değil, zihinsel ve ruhsal bir yıkım olduğundan da bahsetti. Bu deprem hepimizi, Türkiye’de ve dünyadaki herkesi sarstı. 2023 senesinde depremlerle ilgili bu kadar uzmanlığın ve bilgi dağarcığının olduğu bir zamanda bile yoğun ve denetimsiz şehirleşme süreciyle kendimizi ne kadar tehlikeye attığımızı gördük. Şehir Plancıları Odası olarak, depremin hemen öncesinde seçimler için bir kılavuz hazırlandı ve benim de katıldığım konulardan biri afetlerdi. Plancılar olarak ne kadar hazırlıksız olduğumuzu konuşurken birkaç hafta sonra bu yıkımla karşı karşıya kaldık maalesef. Ama umarım bu sefer dersimizi almışızdır; 1999 ve 2023 felaketlerini bir daha yaşamayız. Depremin akabinde yapılan yardımlar ve dayanışma ortamından çıkarmamız gereken olumlu derslerin yanı sıra orta ve uzun dönemde planlama çok önemli olacak. Maalesef deprem sonrasındaki planlama süreçleri üstü kapalı ilerlediği için benim şahsen birebir çalıştığım bir proje yok, Şehir Plancıları Odası aktif olarak süreç konusuna bilgilendirme kampanyaları ve basın açıklamaları devam ediyor. Ben de depremin hemen akabinde Humanitarian Open Street Map’in hem Türkiye hem de Suriye’deki haritalama ve hasar tespiti çalışmalarına katkıda bulundum. Yerel sivil toplum kuruluşlarına da gönüllü olarak destek vermeye çalışıyorum.

Afet sonrasında veya risk altındaki bölgelerin yeniden inşası konusunda, ABD’de veya başka ülkelerde projelerde görev aldınız mı? Dünyada afetler sonrasında afetzedelerin geçici yerleşimi veya bölgenin yeniden inşasında nasıl stratejiler izleniyor?

Evet, özellikle New York ve körfezi çevresinin 2012’de Hurricane Sandy’den sonra plan ve mevzuat değişikleri, altyapı yenileme ve yeşil altyapı projeleri, kıyıların yeniden tasarlanması gibi pek çok projede çalıştım. Bu sene Resilient New Jersey projesi doğa bazlı çözümlere ağırlık verdi ve yaklaşık 2 sene süren bir toplumsal katılım süreciyle plan oluşturuldu ve proje ulusal planlama ve analiz ödülü aldı. Eskiden sulak alan olan bir bölgede su seviyelerinin fırtınadan sonra yaklaşık 4 metreye çıkmasından dolayı yüzlerce aile mağdur olmuştu. Bu ailelerin taşınmasına yardımcı olduktan sonra, bölgenin bir sulak orman ya da longoz olarak eski ekosistemine benzer bir şekilde geri restore ediyoruz ve aynı zamanda yürüme yollarının olduğu parkurlar da entegre ettik yerel halkın isteğiyle. Afetler sonrası şehirlerin inşasının temel kuralı, kentleri olduğu gibi yeniden inşa etmek değildir. Karşı karşıya olduğunuz riski iyi analiz edip aynı hataları yapmamak en önemli prensip. Daha sonra da genel risk profiline göre üç farklı yaklaşım izleniyor. Birincisi bahsettiğim gibi çok riskli bölgelerde yeniden yapılaşma olmaması, buraların restore edilip açık alanlar olarak halka ve doğaya geri kazandırılması. İkincisi riskle beraber yaşamak; yani bir sel durumunda su seviyesinin üzerinde yerleşim yapmak ya da depremle ilgili olarak zemin sıvılaşması tehlikesi olan bölgelerde inşaat kalitesine çok dikkat edilmesi, kat sayılarının gelişigüzel artırılmaması ve binaların taşıyıcı unsurlarıyla oynanmaması gibi. Üçüncüsü de riske karşı önlemler almak. Binaların güçlendirilmesi, imar affı gibi uygulamaların sona erdirilmesi ve kaçak yapılarla karşı ciddi bir tavır alınması lazım.